Więzi międzyludzkie a hormony

Dlaczego warto przytulać dzieci? Czy tulenie się jest też ważne dla dorosłych? Czy kobiety i mężczyźni różnią się, jeśli chodzi o potrzebę przytulania?

Sytuacja, gdy ktoś twierdzi, że nie cierpi przytulania jest stosunkowo rzadka. Zwykle związane jest to z nadwrażliwością dotykową, lub poranionymi emocjami. Większość z nas to lubi, niezależnie od miejsca zamieszkania czy kultury w której żyje.  Jak to się dzieje, że potrzeba ta jest aż tak uniwersalna? Odpowiedzialny jest za to hormon – oksytocyna, zwany też „hormonem przywiązania”.

Więź mama – niemowlę

Wielu mamom oksytocyna kojarzy się ze specyfikiem podawanym, by wywołać lub przyspieszyć skurcze porodowe, jednak to nie jedyna funkcja tego hormonu. Wydzielana jest ona naturalnie przy czułym dotyku. Duże jej dawki są produkowane gdy mama tuli niemowlę i karmi je piersią. Ten mechanizm biologiczny pomaga w tworzeniu więzi emocjonalnej z maluszkiem.

Ciekawe odkrycie z roku 2018 (badania zespołu naukowców z USA, pod kierownictwem Dorothy Vitter) udowodniło, że u dziecka oksytocyna w dużych ilościach produkowana jest jeszcze przed porodem, a zatem ze strony dzidziusia przywiązanie do mamy następuje jeszcze zanim się urodzi (ważny argument przeciw surogacji nawiasem mówiąc).

Czułość rodziców warunkiem zdrowego rozwoju

Jednak nie tylko czuły dotyk, lecz czułe słowa i wsparcie emocjonalne powodują wzrost wydzielania oksytocyny u małych dzieci. Co niezwykle ważne – w przypadku małych dzieci ten czuły dotyk i słowa wpływają na resztę jego życia. Gdy dziecku tego brakuje następują zmiany w DNA, technicznie rzecz ujmując – blokując  po części produkcję receptorów oksytocyny (omawiają to szczegółowo badania Catherine Maud i zespołu z 2018) .

W praktyce oznacza to, że osoby, u których zabrakło czułości w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie zmagają się z problemami zarówno w nawiązywaniu znaczących, pozytywnych więzi emocjonalnych z innymi, jak z funkcjonowaniem społecznym. Oznacza to, że czułość lub jej brak zmienia nas na poziomie biologicznym.

Badania pani Catherine Maud potwierdzone zostały przez kolejne, w których obserwowano mamy bawiące się z pięciomiesięcznymi niemowlętami i ponownie te same pary w rok później. Badano jednocześnie szereg wskaźników biologicznych. Okazało się, że tam gdzie zabrakło czułego dotyku i słów w niemowlęctwie, półtoraroczne dzieci były bardziej niespokojne, mniej przywiązane do mam i łatwiej się irytowały. (badania Kathleen Krol z zespołem, 2019).

Oksytocyna u dorosłych.

Istnieje sporo już badań dotyczących osób dojrzałych. Okazuje się, że i w dorosłości oksytocyna sprzyja tworzeniu się więzi między ludźmi, jednak istnieją różnice między płciami. U kobiet produkcja oksytocyny pod wpływem czułego dotyku następuje szybciej i jest jej więcej.

Zjawisko to jest wykorzystywane w niektórych poradnikach uwodzenia, gdzie radzi się by podrywaną kobietę przytulić czule na co najmniej 20 sekund. Na szczęście dla nas, kobiet to jednak nie działa dokładnie tak. Jeśli próbuje nas przytulić obcy czy słabo znany mężczyzna pojawia się raczej szok i niepokój związany z naruszeniem przestrzeni intymnej i zagłusza możliwy wpływ hormonu przywiązania. Natomiast w praktyce życia codziennego dobrą radą jest by żonę (narzeczoną, ale też córki) często przytulać z czułością – tak porządnie, co najmniej pół minuty, nie tylko w formie poklepania po ramieniu czy szybkiego cmoknięcia w policzek.

Co do mężczyzn – ciekawe obserwacje przeprowadził profesor Ben Trumble z zespołem w 2015 roku.  Naukowcy badali niewielkie plemię myśliwych Tsimane z Boliwii. Rankiem mężczyźni wyruszają na polowanie. Sprzyja temu wysoki poranny poziom testosteronu – odpowiedzialnego za agresywność, rywalizację, dążenie do sukcesu. Wydaje się, że testosteron pcha człowieka w odwrotną stronę niż oksytocyna. Okazało się, że po porannym polowaniu, napędzanym testosteronem (nieobecność mogła trwać nawet do ośmiu godzin) mężczyźni wracając do domu przejęci byli myślami i tęsknotą za oczekującymi na nich dziećmi, żonami, całym plemieniem. Związany był z tym napływ oksytocyny. Wygląda zatem na to, że oksytocyna – łagodne myśli, czułość i bliskość łagodzą u mężczyzn skutki testosteronowego „potopu”.

Potrzebujemy czułości

Oczywiście badań nad tematem jest o wiele więcej, przytoczyłam tylko kilka najciekawszych. Wniosek z nich jest oczywisty – nie zaniedbujmy czułości, czułych słów i dotyku w życiu codziennym. Nie pozwólmy, by zabieganie, zapracowanie oddaliło nas od bliskich – i emocjonalnie i fizycznie. Pamiętajmy też o samotnych osobach z naszych rodzin i im też okazujmy czułość. Potrzebujemy jej wszyscy, niezależnie od wieku. A przy okazji – głaskanie kota lub psa też produkuje odrobinę oksytocyny, a zatem korzystajmy z okazji gdy jakieś domowe zwierzątko się do nas łasi.

Bibliografia:

Krol KM, Moulder RG, Lillard TS, Grossmann T, Connelly JJ. 2019. Epigenetic dynamics in infancy and the impact of maternal engagement. Sci Adv. 5(10):eaay0680.

Maud C, Ryan J, McIntosh JE, Olsson CA. 2018. The role of oxytocin receptor gene (OXTR) DNA methylation (DNAm) in human social and emotional functioning: a systematic narrative review. BMC Psychiatry. 18(1):154.

Vittner D, McGrath J, Robinson J, Lawhon G, Cusson R, Eisenfeld L, Walsh S, Young E, Cong X. 2018. Increase in Oxytocin From Skin-to-Skin Contact Enhances Development of Parent-Infant Relationship. Biol Res Nurs. 20(1):54-62

Sue Carter (2017). The Role of Oxytocin and Vasopressin in Attachment. Psychodynamic Psychiatry: Vol. 45, Special Issue: Neurobiology of Attachment, pp. 499-517.

Ivell R., Balvers M., Rust W., Bathgate R., Einspanier A. (1997) Oxytocin and Male Reproductive Function. In: Ivell R., Holstein AF. (eds) The Fate of the Male Germ Cell. Advances in Experimental Medicine and Biology, vol 424. Springer, Boston, MA

Jaeggi, Adrian & Trumble, Ben & Kaplan, Hillard & Gurven, Michael. (2015). Salivary oxytocin increases concurrently with testosterone and time away from home among returning Tsimane’ hunters. Biology letters. 11. 20150058. 10.1098/rsbl.2015.0058.

Gettler, Lee & Sarma, Mallika & Lew-Levy, Sheina & Bond, Angela & Trumble, Ben & Boyette, Adam. (2019). Mothers’ and fathers’ joint profiles for testosterone and oxytocin in a small‐scale fishing‐farming community: Variation based on marital conflict and paternal contributions. Brain and Behavior. 9. 10.1002/brb3.1367.